نتایج سازگاری گونه‌های سوزنی‌برگ و پهن‌برگ در شرایط دیم در دو ناحیه اطراف تبریز

به‌منظور احداث پارک‌های جنگلی و فضای سبز و به‌ویژه ایجاد کمربند سبز اطراف شهرها تعیین گونه‌های سازگار به منطقه، به‌ویژه گونه‌های مقاوم در برابر خشکی، ضرورت دارد. براساس این اهداف، طرح سازگاری گونه‌های درختی پهن‌برگ و سوزنی‌برگ در شرایط دیم از سال ۱۳۵۱ در دو ناحیه جنوبی و جنوب شرقی تبریز واقع در امامیه و ائل‌گلی به اجرا درآمد. این آزمایش‌ها به روش بلوک‌های کامل تصادفی در ۴ تکرار اجرا گردیده است. گونه‌های مورد مطالعه در امامیه عبارت بودند از: سنجد، کاج سیاه، آیلان و زبان‌گنجشک پاکستانی و در ائل‌گلی گونه‌های: کاج سیاه، سرو نقره‌ای، گلابی وحشی، زبان‌گنجشک و اقاقیا. در هر کرت آزمایشی از هر گونه به تعداد ۲۵ اصله نهال غرس گردید. آزمایش به‌صورت دیم بود. بعد از هر بارندگی، پای نهال‌ها سله‌شکنی می‌شد. در طول فصل رشد، همه ماهه درصد موفقیت گونه‌ها و در آخر فصل رشد، قطر یقه و ارتفاع نهال‌های مورد آزمایش اندازه‌گیری می‌شد. فلور مناطق اجرای طرح‌ها شناسایی و در ضمن مشخصات خاک نیز تعیین گردید. داده‌ها پس از جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل گردیدند و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال ۵٪ و ۱٪ صورت گرفت. داده‌های مربوط به درصد زنده‌مانی قبل از تجزیه، به‌منظور طبیعی (نرمال) کردن آنها به Sin  تبدیل شدند. در امامیه، تجزیه واریانس نتایج در پنج سال اول اجرای طرح با استفاده از زوش اسپلیت پلات در زمان ثابت کرد که میان گونه‌های مورد آزمایش از نظر درصد زنده‌مانی اختلاف معنی‌داری وجود دارد، ولی از نظر اثر متقابل سال و گونه، اختلاف معنی‌دار نبود. یعنی اختلاف گونه‌ها از سالی به سال دیگر متفاوت نبود. با این وجود، میان سال‌ها تفاوت معنی‌دار مشاهده گردید، زیرا به‌علت از بین رفتن تعدادی از نهال‌ها سازگاری آنها از 100% در سال ۱۳۵۲ به 61/69 % در سال ۱۳۵۳ کاهش یافت، ولی از سال ۱۳۵۳ به بعد افت قابل توجهی در سازگاری متوسط گونه رخ نداد. از لحاظ ارتفاع و قطر نهال‌ها نیز اثرات گونه و سال و اثر متقابل گونه در سال معنی دار بود. به طور کلی سنجد بیشترین و کاج سیاه کمترین ارتفاع و قطر ساقه را نسبت به سایر گونه ها و در کلیه سالها داشتند. در تجزیه داده‌های آزمایش‌های ائل‌گلی در متوسط ۴ سال آزمایش، درصد سازگاری زبان‌گنجشک از لحاظ آماری کمتر از سرو نقره‌ای، گلابی وحشی و اقاقیا به‌دست آمد، از لحاظ ارتفاع، کاج سیاه به‌علت سرشت آن، کمترین ارتفاع را نسبت به سایر گونه‌ها دارا بود، در حالی‌که از لحاظ قطر ساقه اختلاف معنی‌داری را نشان نداد. اقاقیا نیز بیشترین ارتفاع را در سال آخر آزمایش نسبت به سایر گونه‌ها داشت. در آزمایش‌های ائل‌گلی اثر متقابل سال در گونه برای ارتفاع نهال معنی‌دار نشد، در حالی‌که برای قطر ساقه این اثر متقابل، معنی‌دار بود.